Wady wzroku dotykają coraz więcej osób. Najczęściej to krótkowzroczność, a nieco rzadziej dalekowzroczność. W tym kontekście, zwłaszcza podczas wizyty u lekarza okulisty, możemy usłyszeć pojęcia takie jak plusy i minusy. Co one właściwie oznaczają? I czym się od siebie różnią?
Jakie są przyczyny powstawania wady wzroku?
Szacuje się, że wady wzroku dotyczą obecnie ponad 70% światowej populacji. Powodów takiego stanu rzeczy jest wiele. Z jednej strony są to predyspozycje genetyczne, a z drugiej czynniki środowiskowe.
Jeśli jedno z rodziców ma wadę wzroku, istnieje duże ryzyko, że dotknie ona również dziecko. Jednak w ostatnich latach specjaliści obserwują silny wzrost występowania wad widzenia wśród dzieci i młodzieży. Dziś to nawet kilkukrotnie częstsze zjawisko niż kilkanaście lat temu. Prawdopodobnie jest efektem współczesnego stylu życia – coraz więcej czasu spędzamy w zamkniętych pomieszczeniach, w tym przed ekranami komputerów, telefonów i telewizorów. W takich okolicznościach narząd wzroku traci zdolność dostosowywania się do zmiany odległości i wyraźnego widzenia przedmiotów ustawionych w różnych dystansach, zarówno bliskich, pośrednich, jak i dalekich.
Pod względem anatomii wygląda to następująco: w zdrowym oku promienie świetlne padają dokładnie na siatkówkę, tworząc idealny obraz. Z kolei wada wzroku to zwykle skutek zmian w budowie oka. Wtedy światło pada przed siatkówką (krótkowzroczność) lub za nią (dalekowzroczność). A czasami światło nie ma jednego ogniska i rozprasza się – wtedy występuje astygmatyzm, który nierzadko idzie w parze z krótko- lub dalekowzrocznością.
Czym są wady wzroku plus i minus?
Często możemy spotkać się z nazewnictwem, w którym występuje wada wzroku „plus” i wada wzroku „minus”. Co to właściwie oznacza? Ogólnie rzecz biorąc, plusy i minusy to potoczne określenie najpowszechniejszych wad wzroku: krótkowzroczność to minusy, a dalekowzroczność to plusy. Odnoszą się one bezpośrednio do mocy, jaką muszą mieć okulary, by zapewnić skuteczną korekcję i wyraźne widzenie. Okulary na krótkowzroczność to okulary minusy. Wtedy na recepcie od lekarza znajdziemy wartość ze znakiem „-” na przykład -3 dioptrie. Z kolei okulary na dalekowzroczność to okulary plusy. Kiedy lekarz zapisze nam właśnie taką korekcję, na otrzymanej od niego recepcie zauważymy wartość ze znakiem „+”, na przykład +2 dioptrie. To charakterystyczne nazewnictwo możesz usłyszeć również w salonie optycznym; zarówno doradca, jak i optyk chętnie określa okulary dla krótkowidza minusami, a okulary dla dalekowidza plusami.
Co oznaczają wartości dioptrii?
Dioptrie to okulistyczna jednostka miary, za pomocą której wyraża się zdolność skupiania promieni światła na siatkówce oka. Przyjmuje inną wartość w zależności od tego, a jaką wadą wzroku mamy do czynienia. Wskazuje też, jakich okularów lub soczewek potrzebujemy, by widzieć wyraźnie, biorąc pod uwagę specyfikę naszego układu widzenia.
Na krótkowzroczność – okulary minusy
W przypadku krótkowzroczności wartości dioptrii są ujemne, oznaczane znakiem minus (-) – stąd minusy. Osoba z krótkowzrocznością widzi prawidłowo obiekty znajdujące się blisko, ale ma problemy z widzeniem obiektów w oddali. Wartości dioptrii wskazują, jak silne powinny być soczewki rozpraszające (minusowe), by skorygować wzrok i zapewnić wyraźne widzenie. Na przykład wartość -2,00 D oznacza, że do skorygowania wady wzroku konieczne są okulary lub soczewki o mocy -2 dioptrii.
Dla dalekowidza – okulary plusy
Analogicznie sytuacja wygląda w przypadku dalekowzroczności. Osoba z tą wadą wzroku bez problemu widzi oddalone przedmioty, a te znajdujące się blisko pozostają zamazane. Na jej recepcie widnieją dodatnie wartości dioptrii (plusy), na przykład +2,00 D, co oznacza, że do skorygowania wady wzroku potrzebuje okularów lub soczewek o mocy +2 dioptrii.
Dobór odpowiednich okularów korekcyjnych
Dobór odpowiednich okularów jest kluczowy dla prawidłowego i wyraźnego widzenia przez osoby dotknięte wadą wzroku. Określić docelową moc okularów może tylko lekarz okulista lub optyk, przeprowadzając profesjonalne badanie wzroku i wywiad na temat naszego stylu życia. W ramach konsultacji specjalista wystawia receptę na okulary lub soczewki – na plusy lub minusy w zależności od tego, czy nie widzimy z bliska, czy daleka.
Kiedy należy nosić okulary minusy?
Kiedy nie widzę z daleka, plusy czy minusy będą dla mnie odpowiednie? – to pytanie, które często zadają sobie krótkowidze, nie wiedząc jeszcze, z jaką wadą wzroku się borykają. Bo to właśnie krótkowzroczność wymaga korekcji przy pomocy okularów minusów.
W początkowym stadium lekarz może zarekomendować noszenie okularów tylko w określonych sytuacjach, na przykład podczas lekcji. Jednak gdy niewyraźne widzenie mocno pogarsza jakość codziennego życia, a badanie okulistyczne wykaże wadę wzroku na poziomie -3,00 D lub większym, to znak, że okulary należy nosić na stałe.
Kiedy nosić okulary plusy?
Nie widzę z bliska – plusy czy minusy? – opisana w ten sposób dalekowzroczność wymaga korekcji przy użyciu plusów. Okulary lub soczewki o takiej mocy pomogą skupić światło na siatkówce zamiast za nią i znacząco poprawiają ostrość widzenia. W zależności od stopnia zaawansowania oraz deklarowanego dyskomfortu lekarz zaleci doraźne lub regularne noszenie okularów. Wadę widzenia do +2,5 D określa się jako małą; od +2,5 D do 6,0 D jako średnią, a ponad 6,0 D jako dużą.
W jaki sposób diagnozuje się wady wzroku?
Diagnozowanie wad wzroku to proces, który zwykle przeprowadza optometrysta lub okulista. Przy czym okulista to specjalista zajmujący się kompleksową oceną narządu wzroku, a optometrysta (optyk) wyłącznie diagnozą i leczeniem wady widzenia, ewentualnie doradztwem w zakresie higieny wzroku.
Diagnoza wad wzroku jest złożona z kilku etapów. Podstawę stanowi pomiar ostrości wzroku – to wtedy specjalista zakłada Ci duże, metalowe okulary i zmienia w nich soczewki, podczas gdy Ty odczytujesz cyfry i litery z daleko ustawionej tablicy.
Często wykonuje się jeszcze komputerowe badanie wzroku przy użyciu refraktometru. To całkowicie bezbolesne badanie polegające na wpuszczeniu wiązki promieniowania podczerwonego do oka i analizie refleksów tej wiązki odbitych od jego struktur (pacjenci kojarzą je z obrazkiem z domkiem lub balonem). Dane są błyskawicznie przetwarzane przez komputer, który następnie informuje o wadzie widzenia.
Czy plusy i minusy mogą występować jednocześnie?
Krótkowzroczność i dalekowzroczność to przeciwstawne wady wzroku, dlatego nie mogą występować jednocześnie tzn. razem w jednym oku. Ale w astygmatyzmie zdarza się, że jedno oko potrzebuje korekcji plusami, a drugie – minusami. Podobnie w presbiopii (starczowzroczności), kiedy dotychczas krótkowzroczna osoba zaczyna mieć problemy również z widzeniem na bliską odległość i potrzebuje okularów plusów i minusów.
