Akomodacja oka to proces, dzięki któremu możemy wyraźnie widzieć zarówno obiekty położone blisko, jak i te, które znajdują się w większej odległości. Wszystko dzięki działaniu otaczających nasze oczy mięśni: ich skurcz sprawia, że soczewka oka zmienia swój kształt. Niestety — współczesny tryb życia często prowadzi do zaburzeń akomodacji. Jak je rozpoznać — i czy można skutecznie sobie z nimi radzić?
Na czym polega akomodacja oka?
Na początek warto odpowiedzieć sobie na pytanie, co to jest akomodacja oka. Najważniejszą rolę odgrywa tu mięsień rzęskowy, który otacza soczewkę i sprawia, że akomodacja jest w ogóle możliwa. Gdy obserwujemy otoczenie, nasz wzrok stale skupia się na punktach, które są bardzo różnie umiejscowione w odniesieniu do naszych oczu. By obraz był ostry i wyraźny, soczewka musi więc sprawnie zmieniać swój kształt.
Soczewka oka umieszczona jest wewnątrz obwódki rzęskowej — jej włókna przymocowane są do torebki soczewki. Gdy pojawia się skurcz mięśnia rzęskowego, soczewka staje się bardziej lub mniej kulista — w zależności od tego, na co aktualnie patrzymy. Im bardziej wypukła jest w danym momencie soczewka, tym wyraźniej widzimy położone blisko obiekty. I odwrotnie: spłaszczenie soczewki umożliwia obserwowanie tego, co położone jest w oddali. Proces ten odbywa się automatycznie, bez udziału naszej woli — dlatego też często nie zastanawiamy się nad tym, co to jest akomodacja, dopóki nie pojawią się objawy świadczące o nieprawidłowym jej funkcjonowaniu.
Wiedząc, na czym polega akomodacja oka, można wywnioskować, dlaczego w obecnych czasach ten proces stosunkowo często nie działa tak, jak należy. Tryb życia, jaki prowadzi większość z nas, wymusza na oczach stałe dostosowywanie się do patrzenia z bliska: zarówno podczas pracy, jak i w czasie wolnym, gdy czytamy książki lub oglądamy seriale. Na zaburzenia akomodacji oka nierzadko wpływają również smartfony — z których korzysta dziś praktycznie każdy. Problem zaczyna się już od najmłodszych lat: dzieci spędzają długie godziny przed ekranem tabletu, telefonu lub laptopa.
Akomodacja oka objawy
Jak rozpoznać zaburzenia akomodacji oka? Objawy pojawiają się stopniowo, jednak ciężko je zignorować: są zazwyczaj dość dokuczliwe i utrudniają komfortowe funkcjonowanie. Zaczynamy widzieć nieostro i niestabilnie — nie tylko do dali, ale również do bliży. To odróżnia zaburzenia akomodacji od krótkowzroczności, przy której problemy z wyraźnym widzeniem dotyczą jedynie obiektów położonych daleko.
Problemy z akomodacją mogą się przejawiać:
- Odczuwalnym zmęczeniem oczu i ich pieczeniem;
- Bólem oczu;
- Bólami głowy;
- Zaburzeniami ostrości obrazu przy przenoszeniu wzroku pomiędzy obiektami położonymi blisko i daleko;
- Rozmazywaniem obrazu przy patrzeniu z bliska;
- Światłowstrętem;
- Okresowym dwojeniem obrazu.
Zaburzenia akomodacji oczu można też podzielić na dwie kategorie:
- Nadmierna akomodacja, zwana również spazmem akomodacji.
- Niedostateczna akomodacja, która może przybierać postać niesprawnej akomodacji, niedostatecznej akomodacji, męczliwości akomodacji, ociężałości akomodacyjnej oraz paraliżu akomodacji.
Zdolność akomodacji u człowieka maleje wraz z upływem lat. Zaburzenia akomodacji u dorosłych po 40 roku życia to tak zwana starczowzroczność, czyli prezbiopia. Soczewka oka traci wtedy swoją naturalną elastyczność: zmiany postępują zazwyczaj do około 60-70 roku życia, kiedy oko zupełnie traci zdolność do akomodacji i pojawia się problem z widzeniem przedmiotów położonych blisko. To właśnie dlatego znaczna większość seniorów korzysta z okularów do czytania!
Prezbiopia nie jest jednak jedynym czynnikiem zaburzającym proces akomodacji. Do niewyraźnego widzenia przyczyniają się także choroby ogólnoustrojowe (na przykład cukrzyca, anemia), niektóre leki, zażywanie środków odurzających (alkohol, marihuana, substancje narkotyczne), zapalenia mózgu, urazy głowy. Zaburzenia akomodacji u dzieci bywają wywołane przez infekcje takie jak świnka, odra, a nawet „zwykła” grypa!
Jak leczyć akomodację oka?
Leczenie problemów z akomodacją zawsze powinno być poprzedzone dokładną diagnostyką. Zakres akomodacji oka można zmierzyć — w tym celu należy wybrać się do gabinetu okulistycznego. Takie badanie powinno być wykonywane podczas każdej kontrolnej wizyty u specjalisty — niezależnie od wieku pacjenta.
Zakres akomodacji określa wartość, jaka dzieli punkt bliży oraz punkt dali wzrokowej (czyli najbliższy i najdalszy punkt, jaki nasze oko jest w stanie prawidłowo postrzegać). Amplituda akomodacji to z kolei największa możliwa zmiana akomodacji soczewki.
Co można zrobić, gdy dopadnie nas nieprawidłowa akomodacja oka? Leczenie może przybierać różne formy
- Noszenie okularów lub soczewek kontaktowych — to prosty i skuteczny sposób, który natychmiastowo poprawia jakość widzenia. Taką metodę stosuje się u osób, u których już wcześniej zdiagnozowana była wada wzroku. Okulary progresywne skonstruowane są tak, że umożliwiają wyraźne widzenie przedmiotów położonych zarówno blisko, jak i daleko, podobną funkcję pełnią soczewki multifokalne.
- Operacja — polegająca na zastąpieniu naturalnej soczewki oka sztuczną soczewką wieloogniskową.
- Laserowa korekcja wzroku — za pomocą lasera można modelować rogówkę, co poprawia ostrość widzenia.
Zanim jednak zdecydujemy się na inwazyjne rozwiązania, warto wdrożyć zmiany w swoich nawykach i stylu życia. Skuteczne często okazuje się skrócenie czasu pracy, ograniczenie relaksu przed komputerem i telewizorem, więcej ruchu na świeżym powietrzu. Okulista może także zalecić ćwiczenia na poprawę wzroku, które — regularnie wykonywane — mogą przynieść zauważalne efekty!
Akomodacja oka u dzieci
Zła akomodacja oka to problem, który dotyka coraz młodsze osoby. Coraz więcej dzieci skarży się na problemy z wyraźnym widzeniem — nawet jeśli nigdy wcześniej nie występowała u nich wada wzroku. Winowajcą często są nowoczesne technologie: wpatrywanie się w ekrany jest dla oczu młodych ludzi bardzo szkodliwe. Warto je ograniczać — i zachęcać najmłodszych do spędzania czasu aktywnie, na świeżym powietrzu.
Zaburzenia widzenia u dzieci przejawiają się tak samo, jak u dorosłych, jednak kilkulatki nie zawsze są w stanie zrozumieć, co właściwie się dzieje. Dlatego też rodzice powinni zawsze być wyczuleni na zachowania, które mogą wskazywać na zaburzenia akomodacji: bóle głowy i częste pocieranie oczu, siadanie bardzo blisko telewizora, niezręczność, a także pojawiające się nagle problemy z nauką w szkole (dziecko przestaje widzieć, co jest napisane na tablicy).
Jak poprawić akomodację oka – polecane ćwiczenia
Gimnastyka oczu wcale nie jest skomplikowana! Przedstawione poniżej ćwiczenia można wykonać podczas przerwy w pracy, w chwili wieczornego relaksu lub po oderwaniu się od książki. Oto kilka propozycji:
- Zakrywamy jedno oko, a drugim przez 20 sekund przyglądamy się obiektowi położonemu daleko. Następnie przerzucamy wzrok na coś, co położone jest blisko — również na 20 sekund. To prosty, ale skuteczny trening oczu! Po kilku powtórzeniach zmieniamy oko.
- Ćwiczenia na akomodację oka można skutecznie wykonywać podczas czytania. Tekst należy stopniowo od siebie oddalać (obraz może stopniowo się rozmywać). Gdy całkowicie wyprostujemy ręce, powinniśmy jeszcze chwilę odczekać — a następnie zacząć powoli do siebie przybliżać. Ćwiczymy osobno na każde oko.
- Proste ćwiczenia poprawiające wzrok, które można wykonać w każdej chwili to: poruszanie gałkami ocznymi po torze wyobrażonej ósemki, wahadłowe ruchy gałek ocznych przy zamkniętych powiekach, ruchy gałek ocznych po okręgu (wszystko bez poruszania głową). Można także zamknąć oczy na 10 sekund, a następnie przez minutę intensywnie mrugać.
Wiedząc, na czym polega akomodacja oka i skąd biorą się związane z nią problemy, można wdrożyć działania przeciwdziałające takim zaburzeniom — a gdy pojawią się pierwsze objawy, rozpocząć leczenie. Dbanie o higienę pracy, regularne badanie akomodacji oka i gimnastyka oczu — to wszystko potrafi przynieść świetne efekty. Wszystkie problemy ze wzrokiem zawsze warto jak najszybciej skonsultować ze specjalistą!
